U našoj FB grupi To nisam ja – to je moja Štitnjača! ponavljaju se preporuke loših oblika suplemenata, pa čak i reklame za te neke loše oblike. Imamo i slučajeve preporuka suplemenata kojima se i ne zna što je aktivna supstanca. Na ovom primjeru vidimo tri suplementa koja daju rezultate pri suplementaciji, ali među njima ima ogromnih razlika.
MALA ŠKOLA SUPLEMENTACIJE
(ili kako na primjeru suplemenata željeza prepoznati dobre suplemente?)
Pogledajmo tri interesantna primjera suplemenata željeza koji su se dokazali kod korisnika. Sva tri su podigli feritin (najbitniji pokazatelj anemije) kod dosta članova grupe prilikom uzimanja ali razlika izmedju njih je značajna. Pametnom analizom sastojaka možemo odabrati suplemente koji su ujedno i efikasni i imaju najmanje sporednih efekata.
Dakle, kada smo ustanovili deficit te osvijestili da trebamo suplemente jer ne možemo iz prehrane dobiti dovoljno vitamina i minerala te da imamo povjerenja u raspoložive proizvodjače, kod suplemenata tražimo da zadovoljavaju neke minimalne uslove tj. da je:
1) kvalitetna aktivna tvar sa dobrom bioraspoloživošću;
2) aktivna tvar je u dovoljnim količinama;
3) djelovanje aktivne tvari je eventualno potpomognuto kofaktorima aktivne tvari;
4) minimalno učešće dodataka/punila/ekscipijenata u tableti ili kapsuli,
5) aktivna tvar je zaštićena od oksidacije i vlage u pakovanju te od utjecaja kiselina i enzima u želucu i prilagodjena je laganoj obradi iste od strane probioma u debelom crijevu te laganoj apsorpciji u istom (ne zaboravimo da nam organizam ne dobija ono što pojedemo već samo ono što probiom prihvati, procesira i prepusti apsorpciji).
6) veličina tablete/kapsule je prihvatljiva za korisnika (ovo zna biti problem i za odrasle a pogotovu za djecu) ako se ne radi o prahu ili kapima.
Ovdje je analiza aktivnih tvari jednostavna ali analiza pomoćnih tvari, dodataka i excipijenata kod željeza I traži pojašnjenje-naime da bi se tableta ispresovala i sačuvala svoj kvalitet tokom upotrebnog vremena potrebni su razni dodaci. Dodaci pomenuti u ovom tekstu se vrlo često koriste u tabletama velikog broja proizvođača suplemenata. Upoznajmo ih zato malo detaljnije.
Kod željeza I radi se o anorganskom spoju željeza – sulfatu koji se već decenijama koristi za suplementaciju željeza u kombinaciji sa većom količinom dvovalentnog željeza. Njegova mana (sulfata) je da nije toliko efikasan (trebaju veće količine) i ujedno izaziva ozbiljan zatvor te se mora uzimati sa jačim laksativima. Kao kofaktor željezu dodato je 500mg askorbinske kiseline – vitamina C što je dobro jer pojednostavljuje uzimanje željeza.
Ostali dodaci su problematični sa aspekta štetnosti za probavu i mnogi od njih imaju metabolički učinak. Metakrilat se npr. koristi kao sintetičko ljepilo da slijepi sve komponente tablete u čvrstu cjelinu ali poznato je da ima iritantan učinak na sluznicu crijeva. Magnesium stearat ima laksativan efekt, zabilježene su alergijske reakcije mada se generalno smatra dosta sigurnim za upotrebu. Povidon je sintetički stvoren polimer rastvoriv u vodi i koristi se kao ljepilo za komponente tablete. Makrogol je potentan sintetički laksativ, prvenstveno se ovdje koristi kako bi spriječio zatvor (opstipaciju) koju izaziva željezo sulfat. Laktozna voda može biti problem kod osoba osjetljivih na laktozu. Maisstarke (kukuruzni škrob) se generalno smatra vrlo sigurnim za upotrebu. Etil celuloza je polusintetički proizvod dobijen od celuloze i smatra se vrlo sigurnim za upotrebu – uglavnom kao vodonepropusni film na površini tablete. Hypromellose je hidroksipropil celuloza, proizvod dobijen od biljne celuloze (pulpe drvete ili od pamuka) i uglavnom se koristi za izradu kapsula i smatra se prirodnim materijalom, iznimno sigurnim za upotrebu. Talkum je talk, masni glineni prah koji se sa već pomenutim kukuruznim škrobom koristi kao bejbi puder. Cochenillerot A (košenil crvena A) je sintetička crvena boja koja se koristi kao aditiv E124 a može izazvati alergije i poremećaj ponašanja kod djece. Od 2010, god u EU svaki proizvod koji sadrži E124 mora imati uočljiv natpis: “Može uzrokovati poremećaj aktivnosti i pažnje djece. Izbjegavati!”. Titandioksid (E171) se koristi kao sintetička bijela boja zbog koje su sve bijele tabletice i zubne paste te kreme za sunce blještale ali od prije nekoliko godina otkriveno je da je potencijalno kancerogen za probavni sistem te da se nano čestice titandioksida mogu širiti po cijelom organizmu. Već je predložena zabrana kao aditiva hrani E171 (koristi se i u žvakaćim gumama, kolačima, kremama) u EU a kao aditiv za hranu E171 titan dioksid je od početka 2020.g. već zabranjen u Francuskoj.
Kod suplementa željeza II situacije je znatno jednostavnija, aktivna tvar je vjerovatno najkvalitetniji postojeći suplement željeza-bisglicinat koji se smatra vrlo nježnim za sluznicu crijeva i ne izaziva zatvor. U odnosu na sulfat, bisglicinat ima prednost da efikasnije podiže feritin. Bisglicinat se dobija kelirajućom reakcijom željeza sa amino kiselinom glycin. Celuloza i mikrokristalna celuloza se smatraju vrlo sigurnim za upotrebu ali tu je magnesium stearat kojeg bi trebalo izbjegavati.
Željezo III takodje sadrži željezo bisglicinat sa svim svojim kvalitetima ali čak 20% veću količinu po kapsuli (što je znatno više), tu je i askorbinska kiselina tj vitamin C kao kofaktor željeza što je vrlo praktično, celuloza i mikrokristalna celuloza koje su vrlo sigurne za upotrebu ali i organski ester askorbinske kiseline askorbil palmitat koji u se probavi pretvara u vitamin C i palmitinsku kiselinu (normalan organski sastojak u mesu , puteru, mlijeku,suncokretovom ulju). Za zaštitu masnoća od oksidacije, askorbil palmitat se koristi kao aditiv E304.
Nadam se da je analiza ova tri suplementa željeza bila poučna i da ćete se je sjetiti kada budete sljedeći put uzeli neku bočicu suplementa u apoteci da je kupite. Ipak je bitno pročitati sadržaj, obratiti pažnju na kvalitet, količinu i vrstu aktivne tvari te biti siguran da je dodanih, potencijalno vrlo štetnih punila i ekscipijenata što manje u kapsuli. Optimalan kvalitet suplemenata nikada nije slučajan!
